LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN

Lịch sử hình thành và phát triển của Cục ATBXHN trải qua 3 giai đoạn:

Giai đoạn thứ nhất 1994-2003: Sự ra đời và hoạt động của Ban An toàn bức xạ và hạt nhân

Trong bối cảnh đất nước thực hiện công cuộc đổi mới và chuẩn bị bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, công tác quản lý an toàn bức xạ đã được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm trên quan điểm đảm bảo sự phát triển bền vững, đảm bảo an toàn cho con người và môi trường khi triển khai áp dụng các kỹ thuật bức xạ, hạt nhân. Ngày 30/7/1994, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã ký Quyết định số 389/TTg về việc thành lập Ban An toàn bức xạ và hạt nhân thuộc Bộ Khoa học, Công nghệ và Môi trường (nay là Bộ KH&CN) để thực hiện chức năng quản lý nhà nước về an toàn bức xạ và hạt nhân. Đây là một quyết định lịch sử đối với ngành năng lương nguyên tử - khi lần đầu tiên cơ quan quản lý nhà nước về an toàn bức xạ và hạt nhân được thành lập.

Ngày 25/6/1996, Uỷ ban Thường vụ quốc hội thông qua Pháp lệnh an toàn và kiểm soát bức xạ, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/1997. Pháp lệnh đã tạo cơ sở pháp lý để tăng cường hiệu lực quan lý nhà nước, nâng cao trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức và mọi công dân trong việc bảo đảm an toàn bức xạ, thúc đẩy ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ và hợp tác quốc tế trong lĩnh vực ứng dụng năng lương nguyên tử vì mục đích hòa bình.

Giai đoạn thứ hai 2003-2007: Thành lập Cục Kiểm soát An toàn bức xạ và hạt nhân

Nhận thức được tầm quan trọng quản lý nhà nước về an toàn bức xạ hạt nhân, Chính phủ đã cho phép thành lập Cục Kiểm soát An toàn bức xạ và hạt nhân trên cơ sở Ban An toàn bức xạ và hạt nhân theo Nghị định số 54/2003/NĐ-CP ngày 19/5/2003 quy định về chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của Bộ KH&CN. Đây là một bước tiến lớn trong công tác quản lý nhà nước về an toàn, an ninh và thanh sát hạt nhân ở Việt Nam.

Theo chức năng nhiệm vụ được giao, Cục ATBXHN đã tham mưu với Lãnh đạo Bộ KH&CN và chủ trì cùng các cơ quan liên quan xây dựng Luật Năng lượng nguyên tử. Ngày 3/6/2008, Quốc  hội khoa XII kỳ họp thứ 3 đã thông qua Luật Năng lượng nguyên tử, tạo cơ sở pháp lý cao nhất cho các hoạt động ứng dụng năng lượng nguyên tử và bảo đảm an toàn, an ninh.

Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 đã xác định rõ chức năng nhiệm vụ của Cơ quan pháp quy hạt nhân quốc gia thuộc Bộ KH&CN tại Điều 8. Đây là khẳng định vai trò quan trọng của Cục ATBXHN - Cơ quan phát quy hạt nhân quốc gia.

Giai đoạn thứ ba 2007- nay: Đổi tên và hoàn thiện cơ cấu tổ chức Cục An toàn bức xạ và hạt nhân

Căn cứ Nghị định 28/2008/NĐ-CP ngày 14/3/2008 của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ KHCN đã ký quyết định số 630/QĐ-BKHCN đổi tên Cục KSATBXHN thành Cục An toàn bức xạ và hạt nhân (ATBXHN). Sáu tháng sau, Bộ trưởng Bộ KHCN đã ký Quyết định số 2248/QĐ-BKHCN ngày 10/10/2008 ban hành Điều lệ Tổ chức và Hoạt động mới của Cục ATBXHN, thay thế cho Điều lệ cũ. Theo Điều lệ mới, các nhiệm vụ của Cục được quy định rõ ràng, đầy đủ hơn, bao gồm: quản lý nhà nước về an toàn bức xạ và hạt nhân; quản lý nhà nước về an ninh nguồn phóng xạ, vật liệu hạt nhân, cơ sở hạt nhân; kiểm soát hạt nhân nhằm ngăn ngừa phổ biến vũ khí hạt nhân; thực hiện các hoạt động sự nghiệp hỗ trợ cho các hoạt động quản lý.

Căn cứ Nghị định số 95/2017/NĐ-CP ngày 16/8/ 2017 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ KH&CN, Bộ trưởng Bộ KH&CN đã ký Quyết định số 2248/QĐ-BKHCN ngày 11/6/2018 ban hành Điều lệ Tổ chức và Hoạt động của Cục ATBXHN. Cơ cấu của Cục cũng được tổ chức lại, bao gồm 7 đơn vị quản lý nhà nước và 2 đơn vị sự nghiệp.

Trên cơ sở Nghị định 28/2023/NĐ-CP ngày 02/06/2003 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ KH&CN, nhằm đảm bảo cơ cấu tổ chức hợp lý, tương xứng với các chức năng, nhiệm vụ Cục đảm nhận, Bộ trưởng Bộ KH&CN đã ký Quyết định 86/QĐ-BKHCN ngày 25/01/2024 ban hành Điều lệ Tổ chức và Hoạt động của Cục ATBXHN, quy định Cục ATBXHN là cơ quan trực thuộc Bộ KH&CN có chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng quản lý nhà nước và thực thi các nhiệm vụ quản lý nhà nước về an toàn, an ninh và thanh sát hạt nhân trên phạm vi cả nước; quản lý, thực hiện các hoạt động dịch vụ công thuộc phạm vi quản lý của Cục. Theo cơ cấu tổ chức mới, Cục ATBXHN hiện nay có 04 đơn vị quản lý nhà nước và 02 đơn vị sự nghiệp.

Trong suốt chặng đường xây dựng và phát triển, các thế hệ Lãnh đạo, cán bộ công chức, viên chức và người lao động của Cục ATBXHN đã vượt qua nhiều khó khăn để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, đạt được thành tích quan trọng được Đảng, Nhà nước, Bộ KH&CN, các đối tác trong nước và quốc tế ghi nhận. Truyền thống đó sẽ là niềm tin và động lực để Ban Lãnh đạo và toàn thể cán bộ Cục tiếp tục phấn đấu, nỗ lực làm tốt hơn nữa, hoàn thành xuất sắc hơn nữa các nhiệm vụ được giao, đóng góp cho việc xây dựng và phát triển Cơ quan quản lý nhà nước về an toàn bức xạ và hạt nhân ngày càng vững mạnh.